Η καλύτερη αξιοποίηση του ταλέντου και της παιδείας των γυναικών δεν είναι απλώς ζήτημα ισότητας των φύλων, είναι ζήτημα επιχειρηματικής ευφυΐας. Και γυναίκες σημαίνει επιχειρηματική ευφυΐα.
Δυστυχώς, όμως, τα γεγονότα μας διαψεύδουν: μόνο μία στις 10 θέσεις μελών διοικητικών συμβουλίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση καταλαμβάνεται από γυναίκες και μόνο το 3% των υψηλόβαθμων στελεχών ανήκει στο γυναικείο φύλο.
Στην Ευρώπη, η πρόοδος σημειώνεται με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς: το ποσοστό των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεων στην Ε.Ε. αυξάνεται, κατά τα τελευταία επτά έτη, με ρυθμό της τάξης του 0,5% κατ’ έτος. Με το ρυθμό αυτό, θα χρειαστούμε άλλα 50 χρόνια ακόμα μέχρις ότου επέλθει εξισορρόπηση ανδρών-γυναικών στα διοικητικά συμβούλια!
Η ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών συνιστά μία από τις θεμελιώδεις αρχές της Ευρώπης.
Έχει τις ρίζες της στο έτος 1957, όταν η αρχή της ίσης αμοιβής για ίση εργασία ενσωματώθηκε στη συνθήκη της Ρώμης. Σήμερα, μερικές ευρωπαϊκές χώρες πρωτοπορούν ως προς τη σύνθεση των διοικητικών συμβουλίων με ισόρροπη συμμετοχή των ανδρών και γυναικών: το 2003, η Νορβηγία κατείχε την πρώτη θέση καθιερώνοντας ποσόστωση 40% γυναικών στα διοικητικά συμβούλια· η Ισπανία ακολούθησε το 2007· και η Ισλανδία καθιέρωσε ποσόστωση ανδρών-γυναικών πέρσι. Τον Ιανουάριο, η Γαλλία, λίκνο της ισότητας των φύλων, θέσπισε νομοθεσία σύμφωνα με την οποία, μέχρι το 2017, οι γυναίκες θα αντιπροσωπεύουν το 40% των μελών των διοικητικών συμβουλίων των μεγαλύτερων επιχειρήσεων που είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο. Από την άλλη μεριά του Ρήνου, η Γερμανία εξετάζει τη σκοπιμότητα να προβεί σε ανάλογες αλλαγές. Τη λήψη παρόμοιων μέτρων εξετάζει επίσης και η Αυστρία.
Η λύση των ποσοστώσεων είναι συζητήσιμη. Φαίνεται να είναι ικανό μέσο για να καταφέρει καίριο κτύπημα σε αυτή τη «γυάλινη οροφή». Τα αποτελέσματα είναι αναμφισβήτητα: στη Νορβηγία, ο αριθμός των γυναικών σε εποπτικά συμβούλια αυξήθηκε από 25% το 2004 σε 42% το 2009. Στην Ισπανία, η συμμετοχή των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια αυξήθηκε από 4% το 2006 σε 10% το 2010. Οι ποσοστώσεις βοηθούν στο να γίνουν τα πρώτα βήματα, αλλά θα πρέπει να αποτελούν ένα μεταβατικό μέτρο, και μάλιστα ένα μέτρο ανάγκης.
Πώς θα δράσουμε; οι φάσεις είναι δύο: πρώτα, ας αφήσουμε τον επιχειρηματικό κόσμο να προτείνει λύσεις. Κατά τους επόμενους μήνες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και διάφορες εθνικές κυβερνήσεις θα συναντήσουν τους προέδρους των μεγαλύτερων επιχειρήσεων που είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο για να ακούσουν τις προτάσεις τους. Οι αυτορρυθμιστικές πρωτοβουλίες μπορεί, πράγματι, να έχουν αποτέλεσμα την ενίσχυση της παρουσίας γυναικών στις ανώτερες βαθμίδες της λήψης αποφάσεων. Θα πρέπει όμως να παρακολουθούνται εκ του σύνεγγυς.
Αν η πρόοδος που θα σημειωθεί χάρη σε αυτές τις αυτορρυθμιστικές πρωτοβουλίες δεν είναι εμφανής, η ανάγκη της δεύτερης φάσης θα είναι σαφής: θα πρέπει να καθιερωθούν ποσοστώσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι οποίες θα είναι νομοθετικά δεσμευτικές. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συντάσσει έκθεση στο θέμα των γυναικών και την επιχειρηματική ηγεσία και απευθύνει έκκληση στις επιχειρήσεις και στα κράτη μέλη να πάρουν μέτρα αποτελεσματικά για την ανέλιξη των γυναικών στελεχών στα διοικητικά συμβούλια. Προς το παρόν, την πρωτοβουλία ενεργειών την έχουν οι ίδιες οι επιχειρήσεις.
Ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο έντονη η ανάγκη συμμετοχής γυναικών στα διοικητικά και τα εποπτικά συμβούλια.
Τώρα που η Ευρώπη οδηγείται σε δημοσιονομική εξυγίανση και στοχεύει σε οικονομική ανάπτυξη, το ανθρώπινο κεφάλαιο θα είναι καθοριστικός παράγοντας για την αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας της σε παγκόσμιο επίπεδο. Από μελέτη της Goldman Sachs προκύπτει ότι αν γεφυρωθεί το χάσμα των φύλων, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της ευρωζώνης μπορεί να αυξηθεί μέχρι 9%.
Τα ίδια παρατηρούνται και ως προς τις επιχειρήσεις. Μια ανάλυση της McKinsey κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα επιχειρησιακά κέρδη των εταιρειών με γυναίκες στις περισσότερες θέσεις των διευθυντικών στελεχών ήσαν κατά 56% υψηλότερα από τα κέρδη επιχειρήσεων με μόνο άνδρες στην ανώτατα κλιμάκια της ιεραρχίας. Είναι ζήτημα λοιπόν επικερδούς διαχείρισης.
Οι επιχειρήσεις στα διοικητικά συμβούλια των οποίων υπάρχουν περισσότερες γυναίκες καταγράφουν επίσης καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά τον λογιστικό έλεγχο, την παρακολούθηση και τον έλεγχο κινδύνων σε σχέση με επιχειρήσεις των οποίων τα διοικητικά συμβούλια έχουν μόνο άντρες. Οι αποφάσεις για αγορές λαμβάνονται κατά 80% από τις γυναίκες – και δεν εννοούμε μόνο το ψωμί ή τα απορρυπαντικά… Φτάνει να ρωτήσουμε γύρω μας, και θα δούμε ποιος διάλεξε το τελευταίο αυτοκίνητο της οικογένειας η το οικόπεδο για το εξοχικό σπίτι!
Θα θέλαμε να δούμε την Ευρώπη να καταλαμβάνει την πρώτη θέση όσον αφορά την παρουσία γυναικών στα διοικητικά συμβούλια. Ας θέσουμε φιλόδοξους στόχους! Μέχρι το 2015, το 30% των θέσεων στα διοικητικά συμβούλια να καταλαμβάνεται από γυναίκες, και μέχρι το 2020, το ποσοστό να φθάσει το 40%. Το ιδανικό θα ήταν, οι επιχειρήσεις να επιτύχουν αυτούς τους στόχους μόνες τους. Και αν δεν το καταφέρνουν, εμείς θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι, από το 2012, να παρέμβουμε, και αν είναι απολύτως αναγκαίο, να ασκήσουμε ρυθμιστικές πιέσεις.
Είναι καιρός να δράσουμε! Σε μια εποχή που είμαστε ενώπιον του κινδύνου επιβράδυνσης της οικονομικής ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας λόγω της κρίσης του δημόσιου χρέους και των συνεπειών της, δεν είναι δυνατόν να αφήσουμε ανεκμετάλλευτο το δυναμικό που διαθέτει ο μισός πληθυσμός. Μερικές επιχειρήσεις έχουν ήδη κατανοήσει τη θετική σημασία που έχει η ισότητα των φύλων για τον κύκλο εργασιών τους. Άλλες, όχι ακόμα. Ο άνεμος της αλλαγής όμως είναι δυνατός και οι φορείς λήψεως αποφάσεων του επιχειρηματικού κόσμου πρέπει να αποφασίσουν: θα καταρρεύσει η γυάλινη οροφή από μόνη της ή οι πρώτες ρωγμές πρέπει να προέλθουν από το νομοθέτη;
