Η Περιβαλλοντική Ψυχολογία μελετά την αλληλεπίδραση ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος, καθώς είναι η απόρροια πνευματικής έρευνας και κοινωνικών μεταβολών διότι τα τελευταία χρόνια αναζητούνται όλο και περισσότερο μέθοδοι κάλυψης των ψυχολογικών αναγκών που σχετίζονται με το περιβάλλον.
Ο άνθρωπος διαμορφώνει, υιοθετεί και αλλάζει συμπεριφορά σύμφωνα με το περιβάλλον στο οποίο ζει και τις συνθήκες με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπος. Έτσι ο σχεδιασμός, η αρχιτεκτονική χτιστών πλαισίων και η δόμηση σύνθετων αστικών ή μη συμπλεγμάτων στοιχειοθετούν ένα καθορισμένο περιβάλλον, με ελάχιστες δυνατότητες αλλαγής, μέσα στο οποίο το άτομο αυτενεργεί, προσπαθώντας να καλύψει τις ιδιαίτερες ανάγκες του μέσο των σταθερών ή μη χαρακτηριστικών του κτιρίου και εκδηλώνει τη δική του «περιβαλλοντικά διαμορφωμένη» συμπεριφορά.
Μία άλλη παράμετρος είναι το φυσικό περιβάλλον δηλαδή το πόσο αυτό έχει παραμείνει αναλλοίωτο, αν έχει υποβαθμιστεί ή όχι, η ρύπανση του και κατά πόσο έχει επηρεαστεί από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΩΣ ΞΕΧΩΡΙΣΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ.
Η καθιέρωση της Περιβαλλοντικής Ψυχολογίας ως ξεχωριστό τομέα έρευνας είναι το προϊόν τόσο κοινωνικών δυνάμεων όσο και πνευματικών αναζητήσεων. Τις τρεις τελευταίες δεκαετίες διαπιστώθηκε μία ανάγκη για νέες προοπτικές της ψυχολογίας σχετικά με το περιβάλλον. Η ανάγκη αύτη προήλθε από τη μία, από τις πιέσεις εντός της ψυχολογίας να διαμορφωθούν θεωρίες και μέθοδοι πιο προσαρμοσμένες στα προβλήματα της καθημερινής ανθρώπινης συμπεριφοράς και από την άλλη, από πιέσεις εκτός ψυχολογίας όπου σχεδιαστές, αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, καθηγητές και άλλοι που ασχολούνται με την αλλαγή του περιβάλλοντος χρειάζονταν θεωρίες και μεθόδους που θα τους βοηθούσαν να βασίσουν τη δουλειά τους σε πιο ανθρώπινες αρχές.
Σε κοινωνικό επίπεδο, ο υπερπληθυσμός, το άγχος των πόλεων και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος συντέλεσαν ώστε να στραφεί το ενδιαφέρον στις σχέσεις ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος (Stokols, Ed.,1977). Η ανάπτυξη της έρευνας στις σχέσεις ανθρώπινης συμπεριφοράς- περιβάλλοντος και η παράλληλη αύξηση της θεωρητικής έμφασης στη σχέση αυτή δημιούργησαν στους ψυχολόγους ένα αυξημένο ενδιαφέρον για προβλήματα όπως η περιβαλλοντική αντίληψη, η χωρική συμπεριφορά και η περιβαλλοντική αγωγή. Οι τομείς αυτοί αποτελούν μέρος των ενδιαφερόντων της Περιβαλλοντικής Ψυχολογίας.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
Περιβαλλοντική ψυχολογία είναι ένα διεπιστημονικό πεδίο που εστιάζεται στην αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων και περιβάλλοντος. Το πεδίο που ορίζει ο όρος περιβάλλον σε γενικές γραμμές, περιλαμβάνει το φυσικό περιβάλλον, το κοινωνικό περιβάλλον, οικοδομημένο περιβάλλον, το περιβάλλον μάθησης, καθώς και το πληροφοριακό περιβάλλον. Κατά την επίλυση των προβλημάτων που αφορούν στην αλληλεπίδραση ανθρώπου - περιβάλλοντος, είτε σε παγκόσμια κλίμακα είτε τοπικά, ένας ερευνητής πρέπει να διαθέτει ένα μοντέλο της ανθρώπινης φύσης που προβλέπει τις περιβαλλοντικές συνθήκες υπό τις οποίες οι άνθρωποι θα συμπεριφέρονται με ευπρεπή και δημιουργικό τρόπο. Με ένα τέτοιο μοντέλο κάποιος μπορεί να σχεδιάσει, να διαχειριστεί και να προστατεύσει ή να αποκαταστήσει περιβάλλοντα που ενισχύουν τη λογική συμπεριφορά, να προβλέψει ποιο θα είναι το πιθανό αποτέλεσμα όταν αυτές οι προϋποθέσεις δεν πληρούνται και να διαγνώσει τις προβληματικές καταστάσεις.
Το πεδίο της περιβαλλοντικής ψυχολογίας αναγνωρίζει την ανάγκη να είναι προσανατολισμένο στο πρόβλημα χρησιμοποιώντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις θεωρίες και τις μεθόδους σχετικών επιστημονικών κλάδων (ψυχολογία, κοινωνιολογία, ανθρωπολογία, βιολογία, οικολογία).
Η περιβαλλοντική ψυχολογία έχει εφαρμοστεί σε διάφορους τομείς. Ένας από τους τομείς στους οποίους η εμπλοκή των περιβαλλοντικών ψυχολόγων είναι σημαντική είναι η αρχιτεκτονική. Στο παρελθόν, οι αρχιτέκτονες ενδιαφέρονταν αποκλειστικά για την αισθητική και την δομική ακεραιότητα ενός κτιρίου. Σήμερα, οι σχεδιαστές ενδιαφέρονται όχι μόνο για τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά αλλά και για την λειτουργικότητα και τις επιρροές που θα εξασκεί ο συγκεκριμένος χώρος στον χρήστη του. Οι περιβαλλοντικοί ψυχολόγοι συμβουλεύουν και καθοδηγούν τους σχεδιαστές ούτως ώστε οι συγκεκριμένοι χώροι που σχεδιάζουν να εξυπηρετούν τις ανάγκες του χρήστη, να προκαλούν συγκεκριμένες συμπεριφορές στο χώρο, να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον του οποίου τα στοιχεία του είναι ευεργετικά και δεν πρόκειται να βλάψουν την ψυχική υγεία του χρήστη. Για παράδειγμα, η παρουσία ενός χώρου πρασίνου σε ένα σχολείο ασκεί μεγάλη επήρεια στην ευεξία του ανθρώπου. Συγκεκριμένα, ο χώρος πρασίνου ελαττώνει το άγχος του ασθενή και των μαθητών.
Ένας άλλος σημαντικός τομέας στον οποίο εμπλέκεται η περιβαλλοντική ψυχολογία είναι στην δημιουργία και διατήρηση στάσεων και συμπεριφορών. Μετά από έρευνες, οι περιβαλλοντικοί ψυχολόγοι είναι σε θέση να εξηγήσουν τους λόγους για τους οποίους η συμπεριφορά του ανθρώπου είναι επιβλαβής για το περιβάλλον καθώς επίσης να προτείνουν λύσεις και να εφαρμόσουν τεχνικές οι οποίες στοχεύουν στην αλλαγή συμπεριφοράς και στην προώθηση πρακτικών οι οποίες είναι περιβαλλοντικά ορθές
Τα επιστημονικά ευρήματα της περιβαλλοντικής ψυχολογίας είναι σημαντικά για τη δημιουργία και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου. Η ανάγκη για προστασία του περιβάλλοντος από την καταστροφή που προκάλεσε με τις πράξεις του ο άνθρωπος και η δημιουργία χώρων στους οποίους ο άνθρωπος ενδέχεται να λειτουργεί σωστά χωρίς να επηρεάζεται η ψυχική του υγεία είναι απλά παραδείγματα τα οποία τονίζουν την σημαντικότητα της εμπλοκής των περιβαλλοντικών ψυχολόγων στην ομάδα των εμπειρογνωμόνων οι οποίοι δημιουργούν ή χειρίζονται το περιβάλλον.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ.
Το πρώτο χαρακτηριστικό της Περιβαλλοντικής Ψυχολογίας είναι το ενδιαφέρον της, κυρίως για το φυσικό περιβάλλον, παρά για το ανθρώπινο περιβάλλον γενικότερα. Η χρήση του όρου περιβάλλον από τους κοινωνικούς ψυχολόγους και όλους τους άλλους επιστήμονες της συμπεριφοράς αναφέρεται στα ψυχολογικά, κοινωνικά ή πολιτιστικά συστήματα που χαρακτηρίζουν τα ανθρώπινα περιβάλλοντα (Stokols, Ed., 1977).
Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της Περιβαλλοντικής Ψυχολογίας αφορά, ακόμη, τις μεθόδους που χρησιμοποιεί για τη μελέτη της συμπεριφοράς. Φαίνεται να παρουσιάζεται πολύ ευέλικτη ως προς τη χρήση των μεθόδων για τη μελέτη του περιβάλλοντος. Ανάμεσα σε ένα πλήθος μεθόδων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, κατά τη διαδικασία μελέτης της αντίληψης, επιλέγονται συχνότερα αυτές που αφήνουν τα γεγονότα και το πλαίσιο ανέπαφα. Σε αντίθεση με τους παραδοσιακούς ψυχολόγους, που μελετούν το άτομο απομονώνοντας το από το καθημερινό του περιβάλλον, οι περιβαλλοντικοί ψυχολόγοι μελετούν τη συμπεριφορά όπως εκδηλώνεται, σε άθικτα πλαίσια, με το περιβάλλον να παίξει έναν ακέραιο ρόλο στην όλη διαδικασία, εξετάζουν, δηλαδή το άτομο ως ένα μέρος του περιβάλλοντος. Για τον περιβαλλοντικό ψυχολόγο το ενδιαφέρον για το φυσικό περιβάλλον πάει πιο πέρα από το ερέθισμα των πειραματικών ψυχολόγων και των ψυχολόγων που υπολογίζουν τον ανθρώπινο παράγοντα. Στην πραγματικότητα η Περιβαλλοντική Ψυχολογία απορρίπτει αυτήν την έννοια του φυσικού περιβάλλοντος, γιατί αντιπροσωπεύει μάλλον αναλυτικές αφαιρέσεις του παρά ρεαλιστική περιγραφή του(Stokols, Ed., 1977).
Ένα άλλο στοιχείο που χαρακτηρίζει την περιβαλλοντική προσέγγιση είναι ο πολυδιάστατος και διεπιστημονικός χαρακτήρας της. Η Περιβαλλοντική Ψυχολογία αποτελεί έναν ευρύ διεπιστημονικό τομέα που κατά ένα τρόπο δεν αντιπροσωπεύει ένα σαφώς προσδιορισμένο πεδίο έρευνας. Η Περιβαλλοντική Ψυχολογία υιοθετεί έναν ανθρωπιστικό προβληματισμό, καθώς αναγνωρίζει το άτομο, ερχόμενο σε επαφή με το περιβάλλον, επηρεάζει όχι μόνο το χώρο στον οποίο ζει, αλλά κυρίως τα άτομα με τα οποία μοιράζεται αυτόν τον χώρο.
Τέλος, εκείνο που πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα, ανάμεσα σε αυτά που χαρακτηρίζουν την Περιβαλλοντική Ψυχολογία, είναι ότι η περιβαλλοντική προσέγγιση βλέπει το περιβάλλον από μια άλλη προοπτική, αυτήν της «περιβαλλοντικής προσοχής» που μεταφράζεται σε έναν πολύ διαφορετικό ρόλο των ερευνητών απέναντι στο περιβάλλον. Ως αποτέλεσμα αυτής της περιβαλλοντικής προσοχής προβάλλονται στάσεις ή αξίες που δίνουν ένα νέο τρόπο αντιμετώπισης του ανθρώπου(Χρηστίδης Θ. -Δοράκη Χ. «Περιβαλλοντική Ψυχολογία και Εκπαίδευση»,2010).
http://www.gardenmagazine.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου