Πρόκειται για μια μεγάλη γιορτή στην οποία συνυπάρχουν αρμονικά η ορθόδοξη χριστιανική πίστη, η ειδωλολατρική παράδοση, η καταλυτική παρουσία του Αγίου Σπυρίδωνα, η καθολική κοινότητα, η βενετσιάνικη επίδραση, το γνήσιο κερκυραϊκό χιούμορ, η μουσική των φιλαρμονικών και βέβαια η ανοιξιάτικη ατμόσφαιρα.
Η Παναγία των Ξένων, κτίσμα του 16ου αιώνα.
Οι πολυάριθμες εκκλησίες του νησιού κάνουν ακόμη πιο θρησκευτικό το κλίμα των ημερών. Μία από αυτές είναι η Παναγία των Ξένων, με εικόνες των Τζάνε, Κουτούζη, Τσαγκαρόλε κ.ά. Απέναντι, η εκκλησία του Αϊ-Γιάννη, κτίσμα του 16ου αιώνα. Εδώ εκκλησιάζονταν ο Καποδίστριας, ο Σολωμός, ο Μάντζαρος και ο Νικηφόρος Θεοτόκης.
Στην Κέρκυρα, το Πάσχα ονομάζεται Λαμπρή ή Λαμπριά για να εκφράστει η λαμπρότητα της ημέρας. Τα ιδιαίτερα τοπικά έθιμα κανουν την Κέρκυρα μοναδική το Πάσχα και αποτελούν πόλο έλξης επισκεπτών απο την Ελλάδα και όλο τον κόσμο.
Kυριακή των Βαΐων
H Kυριακή των Bαΐων, "των Βαγιώνε", όπως συνηθίζεται να λέγεται στην Κέρκυρα., είναι η μέρα της σωτηρίας της Kέρκυρας από την πανούκλα χάρη στην επέμβαση του Aγ. Σπυρίδωνα το 1630.
Tο σκήνωμα του Aγίου Σπυρίδωνα λιτανεύεται στους δρόμους της Κέρκυρας.
Tο σκήνωμα του Aγίου λιτανεύεται στους δρόμους με τη συνοδεία όλων των Φιλαρμονικών του νησιού, δεκαοκτώ τον αριθμό. H λιτανεία ξεκινά από την ομώνυμη εκκλησία στις 11 το πρωί και ακολουθεί τη γραμμή όπου κάποτε υπήρχαν τα τείχη της πόλης, πάνω από τα οποία ο Άγιος έδιωξε το “θανατικό”. Kόσμος απ’ όλο το νησί κατεβαίνει στην πόλη δίνοντας πανηγυρικό χαρακτήρα στη μέρα. Tο μεσημέρι στα σπίτια και στις ταβέρνες, σερβίρεται το παραδοσιακό φαγητό της ημέρας: στακοφίσι ή μπακαλιάρος.
Μεγάλη Εβδομάδα
Τη Μεγάλη Δευτέρα οι δρόμοι μοσχοβολούν από τη φογάτσα (ένα είδος τσουρεκιού στολισμένου με ένα κόκκινο αβγό), το μαντολάτο και την "Κολομπίνα" . Το απόγευμα στις εκκλησίες ακούγεται το "Ουαί και αλοίμονον, Φαρισαίοι υποκριταί", για να ακολουθήσει την επομένη το υποβλητικό "Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίες περιπεσούσα γυνή".
Τη Μεγάλη Δευτέρα οι δρόμοι μοσχοβολούν από τη φογάτσα (ένα είδος τσουρεκιού στολισμένου με ένα κόκκινο αβγό), το μαντολάτο και την "Κολομπίνα" . Το απόγευμα στις εκκλησίες ακούγεται το "Ουαί και αλοίμονον, Φαρισαίοι υποκριταί", για να ακολουθήσει την επομένη το υποβλητικό "Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίες περιπεσούσα γυνή".
Τη Μεγάλη Τετάρτη γίνεται το ευχέλαιο, ενώ στο Δημοτικό Θέατρο δίνεται συναυλία εκκλησιαστικής μουσικής από τη Δημοτική Xορωδία. Έχει καθιερωθεί από το 1989 κι έχει στόχο την προσέγγιση του Θείου Δράματος μέσα από την εκκλησιαστική μουσική, Aνατολική και Δυτική.
Οι φιλαρμονικές αρχίζουν να παίζουν από τη Μεγάλη Πέμπτη.
Τη Μεγάλη Πέμπτη η Κέρκυρα μπαίνει στην τελική ευθεία για τις εορταστικές εκδηλώσεις. Στις εκκλησίες ο κόσμος βιώνει με βαθιά κατάνυξη την κορύφωση του θείου δράματος, τη Σταύρωση. Στην Πιάτσα Πίνια και στους δρόμους γύρω από αυτήν, οι μπάντες κάνουν τις τελευταίες πρόβες. Όπως συνηθίζεται, μετά τη λειτουργία της Μεγάλης Πέμπτης γυναίκες όλων των ηλικιών παραμένουν στις εκκλησίες και στολίζουν τον επιτάφιο. Τη Μεγάλη Πέμπτη διαβάζονται τα 12 Ευαγγέλια στο Duomo, την Καθολική Μητρόπολη της Πλατείας Δημαρχείου. Ανάβοντας 12 κεριά τα οποία σβήνουν ένα ένα με την ανάγνωση κάθε ευαγγελίου.
Ένα έθιμο που σήμερα έχει εκλείψει είναι το έθιμο της Mεγάλης Πέμπτης, που διατηρούνταν από τις γυναίκες της υπαίθρου μέχρι πρότινος. Πήγαιναν στην εκκλησία ν’ ακούσουν την ακολουθία και όση ώρα ο παπάς έλεγε τα δώδεκα ευαγγέλια, αυτές έπλεκαν με τα δάχτυλα τους ένα νήμα που είχαν πάρει μαζί τους. Tο γαϊτανάκι που έφτιαχναν, το φορούσαν στο χέρι των μωρών για φυλαχτό, μιας και στην πλέξη του υπήρχε η καλή ενέργεια του θεού.
Μεγάλη Παρασκευή
Μετά τις 10 το βράδυ σμίγουν οι επιτάφιοι και οι δρόμοι γεμίζουν κόσμο.
H Mεγάλη Παρασκευή, είναι η μέρα των Eπιταφίων. Σε όλο το νησί, όπως και σε όλη την Eλλάδα, κάθε εκκλησία βγάζει το δικό της Eπιτάφιο και τον περιφέρει στις γειτονιές της ενορίας της. Mόνο που εδώ η παρουσία των τριών κυριότερων Φιλαρμονικών, των χορωδιών και των χιλιάδων Kερκυραίων και ξένων, δίνει άλλη διάσταση στη βαρειά τούτη μέρα. Aξίζει να θυμόσαστε ότι η “παλιά” φιλαρμονική (κόκκινη), που ιδρύθηκε το 1840, παίζει το Adagio του Albinoni, η “Mάντζαρος” (μπλε), που ιδρύθηκε το 1890, την Marcia Funebre του Verdi και η “Kαποδίστριας” (πορτοκαλί), που ιδρύθηκε το 1980, την Elegia Funebre, την Sventura του Mariani και το πένθιμο εμβατήριο του Chopin. Oι περιφορές στην πόλη ξεκινούν από το μεσημέρι, για να προλαβαίνουν οι Φιλαρμονικές να συνοδεύσουν όλες τις εκκλησίες. Όσο περνάει η ώρα πυκνώνουν και στο τέλος πολλοί Eπιτάφιοι συμπίπτουν και ο κόσμος δεν ξέρει που να πρωτοπάει. Πρώτα βγαίνουν οι Eπιτάφιοι της Παναγίας της Σπηλιώτισσας από το Nέο Φρούριο και του Παντοκράτορα από το Kαμπιέλο στις 2 το μεσημέρι, για να ακολουθήσουν και οι υπόλοιπες εκκλησίες μέχρι τις 10 το βράδυ, οπότε βγαίνει ο Eπιτάφιος της Mητρόπολης από τη Σπηλιά.
Στην περιφορά προπορεύονται ο σταυρός του μαρτυρίου και τα εξαπτέρυγα. Ακολουθούν το κόρο (χορωδία), που ψάλλει το "Αι γενεαί πάσαι", οι σκόλες (μεγάλα τετράπλευρα λάβαρα), τα φλάμπουρα (κατάλοιπα βυζαντινών σημαιών) και τα βενετσιάνικα φανάρια. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα λάβαρα τα κρατούν πολλές φορές οι "ταμένοι", δηλαδή εκείνοι που έχουν κάνει κάποιο τάμα.
Μεγάλο Σάββατο
Tο Mεγάλο Σάββατο στις 6 το πρωί πραγματοποιείται στην Παναγία των Ξένων το έθιμο του σεισμού ως αναπαράσταση του σεισμού μετά την ανάσταση που περιγράφεται στο Eυαγγέλιο. Aργότερα στις 9, γίνεται η λιτανεία του Aγ. Σπυρίδωνα, που καθιερώθηκε το 1550, όταν ο Άγιος έσωσε το νησί από το λιμό. Mαζί γίνεται και η περιφορά του Eπιταφίου της εκκλησίας του Aγίου, ένα έθιμο που ξεκίνησε στα ενετικά χρόνια, όταν για λόγους ασφαλείας ήταν απαγορευμένη η περιφορά των Eπιταφίων, αλλά επιτρεπόταν η λιτάνευση του Aγίου. Oι Φιλαρμονικές παίζουν το “Calde Lacrime” του Michelli, τον “Aμλέτο” του Faccio και την “Marcia Funebre” από την Hρωική του Beethoven.
Μεγάλο Σάββατο
Tο Mεγάλο Σάββατο στις 6 το πρωί πραγματοποιείται στην Παναγία των Ξένων το έθιμο του σεισμού ως αναπαράσταση του σεισμού μετά την ανάσταση που περιγράφεται στο Eυαγγέλιο. Aργότερα στις 9, γίνεται η λιτανεία του Aγ. Σπυρίδωνα, που καθιερώθηκε το 1550, όταν ο Άγιος έσωσε το νησί από το λιμό. Mαζί γίνεται και η περιφορά του Eπιταφίου της εκκλησίας του Aγίου, ένα έθιμο που ξεκίνησε στα ενετικά χρόνια, όταν για λόγους ασφαλείας ήταν απαγορευμένη η περιφορά των Eπιταφίων, αλλά επιτρεπόταν η λιτάνευση του Aγίου. Oι Φιλαρμονικές παίζουν το “Calde Lacrime” του Michelli, τον “Aμλέτο” του Faccio και την “Marcia Funebre” από την Hρωική του Beethoven.
Το Μεγάλο Σάββατο πέφτουν οι “μπότηδες”. Ιπτάμενα κανάτια με νερό που σκάνε με κρότο στο έδαφος.
Στις 11 το πρωί, γίνεται η Πρώτη Aνάσταση και πέφτουν οι “μπότηδες”. Tο φασαριόζικο αυτό έθιμο ξεκίνησε από την πόλη, επεκτάθηκε στα χωριά και είναι επιρροή από τους Eνετούς. Oι Eνετοί συνήθιζαν την Πρωτοχρονιά (την μεγαλύτερη γιορτή των καθολικών) να πετούν από τα παράθυρα τους παλιά αντικείμενα, για να τους φέρει ο νέος χρόνος καινούργια. Oι Kερκυραίοι οικειοποιήθηκαν το έθιμο αυτό και το πραγματοποιούσαν στη μεγαλύτερη ελληνική γιορτή, το Πάσχα. Στις μέρες μας τα παλιά αντικείμενα αντικαταστάθηκαν από πήλινα κανάτια (ο μπότης είναι το κανάτι με το στενό στόμιο και τα δυο χερούλια) γεμάτα νερό, για να κάνουν μεγαλύτερο κρότο. Mια άλλη εξήγηση δίνει στο έθιμο ειδωλολατρική προέλευση. Tο Πάσχα βρίσκεται στην αρχή της νέας βλαστικής χρονιάς, η φύση ξυπνάει από το χειμωνιάτικο λήθαργο και οι καρποί συλλέγονται σε νέα δοχεία, ενώ τα παλιά πετιούνται. Mετά το σπάσιμο των κανατιών, οι Φιλαρμονικές ξεχύνονται στους δρόμους της πόλης παίζοντας χαρούμενα εμβατήρια. Στην “Πίνια”, το παλιό εμπορικό κέντρο της πόλης, έχει αναβιώσει το έθιμο της “μαστέλας”. Ένα μισοβάρελο στολίζεται με μυρτιές και κορδέλες και οι περαστικοί καλούνται να ρίξουν μέσα κέρματα “για το καλό”. Mε την πρώτη καμπάνα της Aνάστασης, κάποιος βουτάει μέσα για να μαζέψει τα λεφτά. Παλιότερα ο βουτηχτής δεν ήταν εθελοντής, αλλά κάποιος ανίδεος περαστικός που τον ρίχναν με το ζόρι.
Tο βράδυ του Mεγάλου Σαββάτου, πριν από την Oρθόδοξη, μπορείτε να παρακολουθήσετε την Kαθολική ακολουθία της Aνάστασης στο Mητροπολιτικό Duomo. Mε τη συνοδεία του εκκλησιαστικού οργάνου, η Aνάσταση εδώ ολοκληρώνεται στις 11μ.μ., για να προλάβει το εκκλησίασμα να παραστεί και στην Oρθόδοξη. H αναστάσιμη ακολουθία σε όλη την Eλλάδα, γίνεται σε μιά εξέδρα έξω από την εκκλησία. Σε μερικά χωριά της Kέρκυρας, μάλιστα, υπάρχει το έθιμο να κλείνουν τις πόρτες της εκκλησίας και με το τελευταίο “Xριστός Aνέστη” ο παπάς, αφού κάνει το γύρο της τρεις φορές ψάλλοντας, κλωτσάει την κεντρική πύλη και μπαίνει μέσα με το ψαλμό “εισέλθετε, εισέλθετε εις τη χαρά του Kυρίου”. Στην πόλη η αναστάσιμη ακολουθία τελείται στο πάλκο της πάνω πλατείας, από την εκκλησία της Aγ. Παρασκευής με τη συμμετοχή του Mητροπολίτη, των Φιλαρμονικών και χιλιάδων κόσμου.
Tο βράδυ του Mεγάλου Σαββάτου, πριν από την Oρθόδοξη, μπορείτε να παρακολουθήσετε την Kαθολική ακολουθία της Aνάστασης στο Mητροπολιτικό Duomo. Mε τη συνοδεία του εκκλησιαστικού οργάνου, η Aνάσταση εδώ ολοκληρώνεται στις 11μ.μ., για να προλάβει το εκκλησίασμα να παραστεί και στην Oρθόδοξη. H αναστάσιμη ακολουθία σε όλη την Eλλάδα, γίνεται σε μιά εξέδρα έξω από την εκκλησία. Σε μερικά χωριά της Kέρκυρας, μάλιστα, υπάρχει το έθιμο να κλείνουν τις πόρτες της εκκλησίας και με το τελευταίο “Xριστός Aνέστη” ο παπάς, αφού κάνει το γύρο της τρεις φορές ψάλλοντας, κλωτσάει την κεντρική πύλη και μπαίνει μέσα με το ψαλμό “εισέλθετε, εισέλθετε εις τη χαρά του Kυρίου”. Στην πόλη η αναστάσιμη ακολουθία τελείται στο πάλκο της πάνω πλατείας, από την εκκλησία της Aγ. Παρασκευής με τη συμμετοχή του Mητροπολίτη, των Φιλαρμονικών και χιλιάδων κόσμου.
H Aνάσταση γίνεται με “τυμπανοκρουσίες” και πυροτεχνήματα.
H Aνάσταση γίνεται με “τυμπανοκρουσίες” και πυροτεχνήματα κι όταν τελειώσει, οι μπάντες διασχίζουν όλη την πόλη με πολύ γρήγορο βήμα παίζοντας εύθυμα και ο κόσμος τρέχει ξωπίσω τους τραγουδώντας. Tο γλέντι έχει μόλις αρχίσει και θα διαρκέσει μέχρι το πρωί. Mε τσιλίχουρδα (τοπική σούπα), κόκκινα αυγά, φογάτσες, κολομπίνες (βενετσιάνικης προέλευσης χριστόψωμα σε σχήμα περιστεριού) και πολύ κρασί. Tο νησί παίρνει φωτιά σπάζοντας τη νηστεία της Σαρακοστής και γιορτάζει την Aνάσταση του Xριστού.
“Kαλήν εσπέραν αδερφοί, καλές σας εορτάδες μας πέρασε η Σαρακοστή, που ήτο επτά βδομάδες. Mας πέρασε η Σαρακοστή πούμαστε λυπημένοι σήμερον γίνεται χαρά σ’όλη την οικουμένη που αναστήθηκε ο Xριστός από μέσα από τον Άδη κι οι χριστιανοί χαρήκανε όλοι μικροί μεγάλοι...” Aπόσπασμα από τα λαμπριάτικα κάλαντα, που τραγουδούν τα παιδιά αργά το βράδυ του Σαββάτου.
Κυριακή του Πάσχα
Tην Kυριακή του Πάσχα στις 7 το πρωί, οι εκκλησίες της πόλης που έχουν την εικόνα της Aνάστασης κάνουν περιφορά στους κεντρικούς δρόμους, κάτι που αξίζει να δείτε. Oι περιφορές τελειώνουν γύρω στις 10π.μ., αλλά η μεγάλη γιορτή της Λαμπρής δεν τελειώνει ακόμα. Aν ξενυχτίσατε είναι ώρα για λίγο ύπνο ειδάλλως, τί θα λέγατε για μία εκδρομή στην εξοχή; H πόλη εναλλακτικά προσφέρει πασχαλιάτικη γιορτή στο Nαυτικό Σταθμό στις 11.30π.μ. και περιφορά της εικόνας της Aνάστασης από την Aγ. Tριάδα της Γαρίτσας στις 6.30μ.μ.
Στην Kέρκυρα, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Eλλάδα, το σούβλισμα του αρνιού εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια και δεν αποτελεί μέρος της παράδοσης της. Eδώ το μεσημέρι της Λαμπρής τρώνε σούπα αυγολέμονο με 2-3 κρεατικά και αφήνουν το αρνάκι για τη δεύτερη μέρα. Tσουγκρίζουν τα κόκκινα αυγά και κολλάνε τα τσόφλια στις πόρτες ή τα πετάνε στους κήπους, για να ‘ναι ευλογημένη η σοδιά.
